Στις μέρες μας, όλο και περισσότεροι άνθρωποι εντάσσουν τη χορτοφαγία στη ζωή τους, είτε με αφορμή προβλήματα υγείας, είτε για καθαρά ζωοφιλικούς, περιβαλλοντικούς και ιδεολογικούς λόγους. Στην Ινδία, για παράδειγμα, το 40% του πληθυσμού είναι χορτοφάγοι, σε αντίθεση με τις ΗΠΑ που μόλις το 3% ακολουθεί χορτοφαγική διατροφή. Στην Ελλάδα, η διατροφή για χορτοφάγους μέχρι πρότινος δεν ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής. Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, έχει αποκτήσει πολλούς υποστηρικτές.
Σύμφωνα με τους διεθνείς χορτοφαγικούς οργανισμούς, ως χορτοφαγική διατροφή ορίζεται η διατροφή, που δεν περιλαμβάνει κόκκινο κρέας, πουλερικά, θαλασσινά και όλα τα υποπροϊόντα τους, ανεξάρτητα από το αν περιλαμβάνει γαλακτοκομικά προϊόντα ή αυγά.
Ανάλογα, λοιπόν, με το ποια ζωικά προϊόντα καταναλώνονται, προκύπτουν οι κατηγορίες των χορτοφάγων
Ομάδες χορτοφαγίας
Οι χορτοφάγοι χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες, ανάλογα με το αν δεν καταναλώνουν κανένα ζωικό προϊόν ή αν απλώς δεν καταναλώνουν το κρέας τους.
~ Vegan
Η βίγκαν διατροφή ή βιγκανισμός αποτελεί μια μορφή χορτοφαγίας. Έχει ως βασική αρχή την αποχή από οτιδήποτε προέρχεται από την εκμετάλλευση των ζώων, ακόμα και αν τα ζώα διατηρούνται σε κατάλληλες και αποδεκτές συνθήκες.
Έτσι, το πρόγραμμα διατροφής τους όχι μόνο δεν έχει κρέας ή αυγά και γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλά ούτε και άλλα προϊόντα, όπως το μέλι για παράδειγμα. Τρέφονται αποκλειστικά και μόνο με φυτικές τροφές, όπως δημητριακά, όσπρια, φρούτα, λαχανικά, ξηρούς καρπούς και σπόρους.
~ Vegetarian
Ο “απλός” χορτοφάγος ακολουθεί μεν μία διατροφή χωρίς κρέας, αλλά τα ζωικά παράγωγα δεν είναι απαγορευμένα, αρκεί να έχει εξασφαλιστεί η καλή διαβίωση των ζώων.
Κάποιοι χορτοφάγοι τα καταναλώνουν όλα, ενώ υπάρχουν και υποκατηγορίες αυτών, ανάλογα με τα συγκεκριμένα προϊόντα που εντάσσουν στο διατροφολόγιό τους. Ενδεικτικά έχουμε:
- Lacto vegetarians: Δεν αποκλείουν τα γαλακτοκομικά προϊόντα από τη διατροφή τους.
- Ovo vegetarians: Από όλα τα παράγωγα των ζώων κρατούν στη διατροφή τους τα αυγά.
- Lacto-Ovo vegetarians: Η διατροφή τους περιλαμβάνει και γαλακτοκομικά προϊόντα και αυγά.
Γιατί είναι σημαντικό να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό, αν θέλετε να ακολουθήσετε κάποια από αυτές τις διατροφές;
Κάθε μετάβαση από ένα διατροφικό πρόγραμμα σε κάποιο άλλο δεν μπορεί να γίνει χωρίς προσεκτική μελέτη και σχεδιασμό. Ο ειδικός διαιτολόγος-διατροφολόγος θα σχεδιάσει και θα προσαρμόσει μία διατροφή vegan ή vegetarian βάσει του οργανισμού και τις εξατομικευμένες σας ανάγκες. Είναι καίριας σημασίας οι ιατρικές εξετάσεις, ώστε να διασφαλίζεται η καλή υγεία, ακόμα και μέσα από μία πρωτεϊνική διατροφή χωρίς κρέας.
Θα διαμορφωθεί, έτσι, η ισορροπημένη vegan διατροφή, που θα εξασφαλίζει στον οργανισμό την απαραίτητη ενέργεια και τα μακροθρεπτικά και μικροθρεπτικά συστατικά, αντικαθιστώντας το κρέας με τις κατάλληλες φυτικές τροφές.
Το λάθος που κάνουν ορισμένοι άνθρωποι και θέτουν σε κίνδυνο την ομαλή λειτουργία του οργανισμού τους, είναι να θεωρούν πως μπορούν απλώς να ΄΄κόψουν΄΄ το κρέας, χωρίς να παρακολουθούν την εξέλιξη της υγείας τους και να βλέπουν κατά πόσο είναι αποτελεσματικές οι εναλλακτικές λύσεις.
Καταλήγουν, έτσι, να έχουν σοβαρή έλλειψη ασβεστίου, σιδήρου, βιταμινών και άλλων συστατικών, που μέχρι πρότινος λάμβαναν από το κρέας.
Ποια είναι τα οφέλη της κάθε διατροφής;
Αναφέρθηκε προηγουμένως πως ένα χορτοφαγικό πρόγραμμα διατροφής, ακόμα και vegan, όταν ακολουθείται υπό την καθοδήγηση ειδικού διατροφολόγου, μπορεί να είναι επαρκές.
Η χορτοφαγική διατροφή μπορεί κάλλιστα να πάρει τη θέση μιας διατροφής, που περιλαμβάνει τα πάντα, καθώς τα οφέλη της για τον ανθρώπινο οργανισμό είναι πολλαπλά.
~ Λειτουργία εντέρου
Οι φυτικές ίνες, που είναι πλούσιες σε μία χορτοφαγική διατροφή, συμβάλλουν πολύ στην καλή λειτουργία του εντέρου αφενός και αφετέρου παρέχουν στον οργανισμό πολλά θρεπτικά συστατικά φυσικής προέλευσης.
~ Καρδιαγγειακά νοσήματα
Η μειωμένη ή μηδενική πρόσληψη κρέατος βοηθάει στη μείωση της χοληστερόλης, καθώς επίσης και της πίεσης, με αποτέλεσμα την καλύτερη προστασία της καρδιάς.
~ Παχυσαρκία
Η διατροφή που ακολουθεί ένας χορτοφάγος είναι πολύ φτωχότερη σε λίπος, και κατ’ επέκταση θερμίδες, άρα ένας χορτοφάγος κατά κανόνα έχει και πιο χαμηλό δείκτη μάζας σώματος.
Επιπλέον, ένας vegetarian ακολουθεί μία γενικότερα υγιεινότερη στάση ζωής, οπότε η γυμναστική και η άσκηση είναι μέρος της ζωής του και έτσι η πιθανότητα παχυσαρκίας είναι πολύ μικρότερη.
~ Καρκίνος
Το χορτοφαγικό πρόγραμμα διατροφής απέχει από την κατανάλωση βλαβερών ζωικών προϊόντων, αποφεύγοντας τα λίπη και τα διάφορα φάρμακα και χημικά. Η πρόσληψη, επίσης, του πλήθους των θρεπτικών συστατικών από τα φρούτα και τα λαχανικά, συμβάλλει ενεργά στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού συστήματος.
Αυτά έχουν ως αποτέλεσμα να ενισχύεται συνολικά ο οργανισμός, μειώνοντας έτσι τις πιθανότητες εμφάνισης ορισμένων μορφών καρκίνου.
Ποιοι είναι οι κίνδυνοι;
Οι κίνδυνοι, που ενέχει μία χορτοφαγική διατροφή, είναι απόρροια του ακατάλληλα σχεδιασμένου προγράμματος διατροφής, το οποίο δεν είναι προσαρμοσμένο στις επιμέρους ανάγκες κάθε ανθρώπου. Η αποχή από το κρέας δημιουργεί αυτόματα συγκεκριμένες ελλείψεις θρεπτικών συστατικών και βιταμινών.
Η βιταμίνη D και B12 είναι στην κορυφή των ελλείψεων, ενώ διάφορα ιχνοστοιχεία, λιπαρά οξέα και φυσικά η πρωτεΐνη και ο σίδηρος πολλές φορές αντικαθίστανται με ιδιαίτερο κόπο.
Ο αποκλεισμός κάποιων τροφών και η έμφαση σε άλλες θέλει προσοχή, γιατί πολλές φορές ο χορτοφάγος “πέφτει στην παγίδα” τροφών, που φαίνονται υγιεινές και συμβατές με το διατροφικό του πρόγραμμα, αλλά στην πραγματικότητα δεν είναι. Για παράδειγμα, διάφορα επεξεργασμένα τρόφιμα με μεγάλη ποσότητα ζάχαρης ή φαγητά μαγειρεμένα στο τηγάνι.
Θέλει λοιπόν προσοχή όχι μόνο η πρώτη ύλη και η προέλευσή της, αλλά παράλληλα και ο τρόπος που καλλιεργείται και μαγειρεύεται ή συντηρείται.
Είναι κατάλληλη η vegan διατροφή για αθλητές;
Είναι αποδεδειγμένο πως ακόμα και μία vegan διατροφή, που δεν περιέχει κανένα ζωικό προϊόν, μπορεί άνετα να καλύψει αποτελεσματικά και τις πιο απαιτητικές διατροφικές και ενεργειακές ανάγκες.
Η έντονη μυϊκή δραστηριότητα, που αυξάνει κατά πολύ τις ενεργειακές ανάγκες ενός αθλητή από εκείνες ενός ανθρώπου με μέση δραστηριότητα, απαιτεί ένα πρόγραμμα πλούσιο σε όλα αυτά που προσφέρει η κατανάλωση κρέατος.
Το κρέας όμως, με τα οφέλη του για τον οργανισμό, μπορεί κάλλιστα να αντικατασταθεί από πολλές άλλες τροφές, πλούσιες σε πρωτεΐνη, υδατάνθρακες και κάθε απαραίτητο για τον οργανισμό συστατικό.
Ο διαιτολόγος-διατροφολόγος θα εξετάσει ξεχωριστά την κάθε περίπτωση αθλητή και τις μεμονωμένες διατροφικές και ενεργειακές του ανάγκες, και θα φροντίσει με τις κατάλληλες εναλλακτικές τροφές και συνδυασμό αυτών να γίνει πρόσληψη όλων των αναγκαίων συστατικών.
Ανεξάρτητα από την ένταση και τη διάρκεια της προπόνησης ή του αγώνα, η σωστή και ισορροπημένη vegan διατροφή για αθλητές θα ανταποκριθεί πλήρως στις ανάγκες κάθε αθλητή.
