Η νευρική ανορεξία αποτελεί ένα από τα πιο σοβαρά είδη διατροφικών διαταραχών, που πλήττουν κυρίως τον γυναικείο πληθυσμό (το 90% είναι γυναίκες και το 40% όλων των περιπτώσεων είναι γυναίκες 15-19 ετών). Η έναρξή της τοποθετείται πολύ συχνά στην εφηβική ηλικία (είναι η τρίτη πιο κοινή χρόνια πάθηση).
Τι είναι η νευρική ανορεξία;
Η νευρική ανορεξία ορίζεται ως η ψυχογενής διατροφική διαταραχή, που χαρακτηρίζεται από συνεχή φόβο για την αύξηση του βάρους και την αλλαγή στο σχήμα του σώματος, σχηματίζοντας μία διαστρεβλωμένη εικόνα της σιλουέτας και των φυσιολογικών κιλών σύμφωνα με το ύψος, την ηλικία και άλλους παράγοντες.
Τα άτομα, που πάσχουν από νευρογενή ανορεξία, θεωρούν πάντα πως έχουν παραπάνω κιλά, ενώ μπορεί να είναι επικίνδυνα λεπτοί!
Εξαιτίας αυτού, γεννάται συνεχώς η ανάγκη απώλειας κιλών μέσω ακραίων και επικίνδυνων πρακτικών όπως:
ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟ Η ΑΠΟΦΥΓΗ ΦΑΓΗΤΟΥ
ΑΥΤΟΠΡΟΚΛΗΣΗ ΕΜΕΤΟΥ
ΧΡΗΣΗ ΚΑΘΑΡΤΙΚΟΥ ΣΤΑ ΟΡΙΑ ΤΗΣ ΚΑΤΑΧΡΗΣΗΣ
ΑΔΥΝΑΤΙΣΤΙΚΑ ΧΑΠΙΑ
ΧΡΗΣΗ ΔΙΟΥΡΗΤΙΚΩΝ
ΧΡΗΣΗ ΚΛΥΣΜΑΤΩΝ
ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΣΕ ΧΡΟΝΟ ΚΑΙ ΕΝΤΑΣΗ ΓΥΜΝΑΣΤΙΚΗ
Πώς ξεκινάει η νευρική ανορεξία και ποια είναι τα στάδια της εξέλιξής της;
Το ερώτημα του πώς ξεκινάει η νευρογενής ανορεξία είναι δύσκολο να απαντηθεί, γιατί συνδέεται άμεσα με το “γιατί”, το οποίο δεν είναι πάντα ξεκάθαρο. Συνήθως αρχίζει με μία δίαιτα για την απώλεια μερικών κιλών, που όμως δεν σταματά όταν επιτευχθεί ο στόχος για το ιδανικό βάρος, αφού αυτό δεν είναι κάτι αντικειμενικό για τον πάσχοντα. Τα στάδια της νευρικής ανορεξίας ταυτίζονται τα διάφορα συμπτώματά της, αρχικά πιο ήπια και μετά πιο έντονα. Τα όρια μεταξύ των διαφόρων σταδίων της διαταραχής δεν είναι πάντα ξεκάθαρα και διακριτά. Πολλές φορές ο ανορεκτικός άνθρωπος κάνει πράγματα που έκανε σε προηγούμενες φάσεις ή υιοθετεί καινούργιες συνήθειες και επανέρχεται σε κάποια παλιά, με αποτέλεσμα να μην είναι ποτέ σαφές το τι πραγματικά συμβαίνει και αν πρόκειται για πρόοδο ή υποτροπιασμό.
Ποια είναι τα αίτια της διατροφικής αυτής διαταραχής;
Τα αίτια που προκαλούν τη νευρική ανορεξία είναι “άγνωστα” υπό την έννοια πως δεν είναι σαφώς προσδιορισμένα ή επιβεβαιωμένα. Αυτό σημαίνει πως δύο άνθρωποι με νευρογενή ανορεξία ίσως έχουν ένα κοινό, που θα μπορούσε ενδεχομένως να θεωρηθεί “αίτιο”, με έναν τρίτο άνθρωπο που όμως δεν θα αναπτύξει απαραίτητα νευρική ανορεξία!
Περισσότερο, λοιπόν, ως αίτια ορίζουμε κάποιες καταστάσεις που, ανάλογα με τον χαρακτήρα και άλλα ατομικά χαρακτηριστικά, θα μπορούσαν να πυροδοτήσουν την εμφάνιση και εξέλιξη μιας διαταραχής στη διατροφή.
Τα αίτια, λοιπόν, μπορεί να διαμορφώνονται βάσει του οικογενειακού και κοινωνικού περιβάλλοντος, πολλές φορές βάσει του θρησκευτικού και οπωσδήποτε εντοπίζονται σε ψυχολογικούς και συναισθηματικούς παράγοντες.
~ Οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον (θρησκευτικό)
Το περιβάλλον της οικογένειας και του κοινωνικού περίγυρου (συμπεριλαμβανομένου και του θρησκευτικού, που ίσως επιβάλλει άμεσα ή έμμεσα ορισμένες στάσεις και συμπεριφορές) είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με τις διάφορες επιλογές μας.
Ο συνολικός περίγυρος σε όλες του τις εκφάνσεις μπορεί να σταθεί αφορμή ή να αποδειχθεί μία από τις αιτίες συμπεριφορών ή δυσλειτουργιών ενός ανθρώπου.
Ειδικά στις περιπτώσεις των εφήβων που διαγιγνώσκονται με διατροφική διαταραχή, είναι σαφής ο ρόλος που έχει διαδραματίσει το περιβάλλον.
Τα πρότυπα ομορφιάς, όπως και οι απαιτήσεις για τελειότητα ενός έφηβου παιδιού, εκ μέρους των γονιών και της ευρύτερης οικογένειας, των καθηγητών ή όποιων άλλων προσώπων θεωρεί σημαντικά, μπορούν να συμβάλουν και να επιδράσουν καθοριστικά στην ψυχολογία ενός εφήβου ή οποιασδήποτε ηλικίας ανθρώπου.
~ Ψυχολογικοί παράγοντες
Οι ψυχολογικοί παράγοντες δεν είναι αποκομμένοι από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον.
Τα παγιωμένα “πρότυπα ομορφιάς” είναι μία καθαρά κοινωνική κατασκευή και οι επιδράσεις που ασκούν, σε εφήβους κυρίως, σχετίζονται με την ψυχολογία και τον συναισθηματικό τους κόσμο.
Ένας ευαίσθητος και συναισθηματικός έφηβος μπορεί να αναπτύξει χαμηλή αυτοπεποίθηση, αισθήματα απελπισίας, να αισθάνεται και να εκφράζει έντονη δυσαρέσκεια για την εξωτερική του εμφάνιση, καταφεύγοντας σε ακραίες δίαιτες και πρακτικές.
Πέρα από τον κόσμο τη μόδας και των διασήμων, που συνήθως αφορά τις έφηβες, υπάρχει και ο κόσμος του αθλητισμού που αφορά αγόρια και κορίτσια.
Η γραμμή με το χαμηλό βάρος και τη συγκεκριμένη εικόνα του σώματος για το εκάστοτε άθλημα που θέλουν να ακολουθήσουν οδηγεί σε υπερπροσπάθεια για να συμβαδίσουν με παράλογες και εξαντλητικές δίαιτες και υπεργυμναστική.
Στους ψυχολογικούς παράγοντες κατατάσσονται και οι συνθήκες που επικρατούν στο σπίτι, όπως η ενδοοικογενειακή σωματική ή ψυχολογική βία, ακόμα και ο θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου.
Συμπτωματολογία νευρικής ανορεξίας
Η συμπτωματολογία της νευρικής ανορεξίας έχει πολλές εκφάνσεις. Εκφράζεται σωματικά, στη συμπεριφορά και τις συνήθειες του ασθενή.
Επιγραμματικά, στα σωματικά συμπτώματα ανήκουν τα εξής:
- ακραία απώλεια βάρους/μείωση μυϊκής μάζας
- μη φυσιολογικές τιμές στις εξετάσεις αίματος
- κούραση
- διαταραχές ύπνου ή αϋπνία
- ζάλη ή λιποθυμία
- μπλε χρωματισμός δακτύλων ή διόγκωση/πρήξιμο χεριών ή ποδιών
- αδύναμα μαλλιά, που σπάνε ή πέφτουν
- δυσλειτουργίες στην έμμηνο ρύση ή απώλεια αυτής
- δυσκοιλιότητα
- ξηρό ή κιτρινωπό δέρμα
- υποθερμία
- ανωμαλίες στον καρδιακό ρυθμό/βραδυκαρδία
- χαμηλή αρτηριακή πίεση
- αφυδάτωση
- οστεοπόρωση
- υπόταση
- ναυτία
- πόνος στην κοιλιακή χώρα
- δυσκολία στην κατάποση
- οδοντική διάβρωση
Στις αλλαγές και ενδείξεις στη συμπεριφορά και τις συνήθειες ενός δυνητικά ανορεξικού ανθρώπου συγκαταλέγονται τα παρακάτω:
- αποφυγή φαγητού, απώλεια όρεξης, κορεσμός/φούσκωμα
- άρνηση κατανάλωσης ενός αγαπημένου φαγητού
- εφαρμογή ανθυγιεινών διαιτών
- χορτοφαγία
- αποφυγή λιπαρών τροφίμων
- επιλογή φαρδιών ρούχων
- αποφυγή κατανάλωσης φαγητού μπροστά σε άλλους
- υπερβολικά αργή κατανάλωση φαγητού
- τεμαχισμός τροφής σε μικροσκοπικά κομμάτια
- ασυνήθιστοι συνδυασμοί τροφίμων
- υπερβολική χρήση μπαχαρικών, ξυδιού και λεμονιού
- υπερβολική κατανάλωση αναψυκτικών, καφέ και υγρών
- κρύψιμο τροφής που δεν έχει καταναλωθεί
- συχνές επισκέψεις στην τουαλέτα μετά από κατανάλωση φαγητού
- συνεχής και έντονη ανησυχία για την εικόνα του σώματος και τα κιλά
- έντονος φόβος για την απόκτηση βάρους
- άσκηση κριτικής για το βάρος και το σώμα τρίτων
- κοινωνική απομόνωση
- υπερδραστηριότητα/υπεργυμναστική
- αδυναμία συγκέντρωσης, αφηρημάδα, κακή μνήμη
- νεύρα
- άγχος
- κατάθλιψη
Συνήθως, η νευρογενής ανορεξία αργεί πολύ να εντοπιστεί και να διαγνωστεί, και κάποια σωματικά συμπτώματα ίσως εκδηλωθούν ή εκφραστούν πιο έντονα, ενώ η διαταραχή θα έχει εξελιχθεί. Συστήνεται να δίνεται πολλή προσοχή στη συμπεριφορά και τις συνήθειες των οικείων σας προσώπων.
Συχνά συγχέεται μία στρεσογόνα περίοδος ή η εφηβική φάση με τη νευρική ανορεξία και το αντίστροφο, οπότε απαιτείται ιδιαίτερη προσοχή!
Οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες είναι πολλές φορές ένας ασφαλής τρόπος για να διαπιστωθεί κάποια δυσλειτουργία. Παρατηρήστε όχι μόνο τι τρώνε, αλλά κυρίως πώς το τρώνε και αν υπάρχουν άλλες σωματικές ή μη ενδείξεις.
Στα πόσα κιλά παθαίνεις νευρική ανορεξία;
Έχει επικρατήσει μία εντελώς λανθασμένη άποψη ότι η απώλεια των κιλών είναι υπεύθυνη για τη “γέννηση” της νευρικής ανορεξίας, με αποτέλεσμα να εκφράζονται ερωτήματα όπως το παραπάνω.
Πρέπει, κατ’ αρχάς, να γίνει ξεκάθαρο πως η απώλεια κιλών δεν είναι αίτιο της νευρικής ανορεξίας, αλλά αποτέλεσμα αυτής, χωρίς αυτό να σημαίνει πως μία απότομη και μεγάλη αλλαγή στο βάρος δεν πρέπει να κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου!
Η ερώτηση, όμως, “Στα πόσα κιλά παθαίνεις νευρική ανορεξία” είναι άτοπη και αβάσιμη σε κάθε περίπτωση, γιατί το ιδανικό βάρος για κάθε άνθρωπο είναι μία πολυπαραγοντική υπόθεση.
Συνέπειες που προκύπτουν από τη νευρογενή ανορεξία
Τα συμπτώματα σε προχωρημένο στάδιο της διατροφικής διαταραχής μετατρέπονται σε συνέπειες. Σε έναν υποσιτισμένο άνθρωπο, κάθε όργανο και κάθε λειτουργία βρίσκεται σε κίνδυνο!
Οι συνέπειες συνοπτικά είναι οι εξής:
- καρδιακά προβλήματα (βραδυκαρδίες, αρρυθμία)
- οστική απώλεια (οστεοπόρωση, κατάγματα)
- γαστρεντερικά προβλήματα (καθυστερημένη γαστρική κένωση, δυσκοιλιότητα)
- προβλήματα στα νεφρά
- ηλεκτρολυτικές διαταραχές και διαταραχές στο αίμα (αναιμία, αυξημένη χοληστερόλη)
- χαμηλή ανοσοποιητική λειτουργία
- οδοντική διάβρωση
- διακοπή έμμηνου ρύσης
- μείωση τεστοστερόνης
- ψυχικές διαταραχές (κατάθλιψη, αγχώδεις και ιδεοψυχαναγκαστικές συμπεριφορές, διαταραχές της προσωπικότητας)
- κατάχρηση ναρκωτικών και άλλων ψυχοτρόπων ουσιών
Δυστυχώς, σε ορισμένες περιπτώσεις, όπου η νευρική ανορεξία έχει βλάψει ζωτικά όργανα του σώματος, καταγράφεται ως συνέπεια και ο θάνατος.
Αντιμετώπιση – Θεραπεία
Η απάντηση στο ερώτημα “Πώς θεραπεύεται η νευρογενής ανορεξία” δεν είναι κοινή για όλους τους πάσχοντες.
Η αντιμετώπιση μπορεί να είναι δυνατή και η θεραπεία εφικτή, όταν ο ασθενής συνειδητοποιήσει και παραδεχτεί πως υπάρχει ανάγκη. Αλλιώς η βοήθεια από τον διατροφολόγο και τον ψυχολόγο έρχεται πολύ αργά και χωρίς ουσιαστικά να το θέλει ο ίδιος ο ασθενής.
Ανάλογα με το στάδιο της διαταραχής μπορεί να σχεδιαστεί και η θεραπεία.
Αν η διάγνωση είναι έγκαιρη, βασικό στόχο αποτελεί η επιστροφή του βάρους και της λειτουργίας του οργανισμού στα φυσιολογικά επίπεδα, μέσα από μία διατροφή για νευρική ανορεξία από τον ειδικό διαιτολόγο-διατροφολόγο.
Η συνδρομή ενός ψυχολόγου ή ψυχίατρου είναι πάντα σημαντική και απαραίτητη για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε διαταραχής, ειδικά σε πιο προχωρημένα στάδια.
Μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια, αν αντιμετωπίζετε πρόβλημα με τη νευρική ανορεξία!
Ο διαιτολόγος Αθανάσιος Τσιούδας, που έχει εξειδικευτεί στις διατροφικές διαταραχές από το ΚΕΑΔΔ (Κέντρο Αντιμετώπισης Διατροφικών Διαταραχών), βρίσκεται στη διάθεσή σας για να βοηθήσει εσάς ή κάποιον οικείο σας. Σε συνεργασία με ειδική ομάδα ψυχολόγων, ο εξειδικευμένος διατροφολόγος και η ομάδα του στη Θεσσαλονίκη (στο κέντρο ή την Καλαμαριά) θα σας βοηθήσει να θεραπευτείτε από τη διαταραχή.
