Ο καρκίνος αποτελεί, αναμφίβολα, μία σύγχρονη μάστιγα με τη συχνότητα εμφάνισής του να έχει σταθερά αυξητικές τάσεις. Σύμφωνα με τον Π.Ο.Υ. (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας), 8 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από κάποια μορφή καρκίνου.
Πού οφείλεται ο καρκίνος;
Οι μελέτες δείχνουν πως η εμφάνιση κάποιας μορφής καρκίνου μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες. Από τη μία πλευρά έχουμε τους παράγοντες που δεν εξαρτώνται καθαρά από εμάς, όπως για παράδειγμα η κληρονομικότητα και οι γενετικοί παράγοντες συνολικά, αλλά και το περιβάλλον στο οποίο ζούμε. Από την άλλη, όμως, μεριά υπάρχει η διατροφή, την οποία μπορούμε να διαμορφώσουμε όπως εμείς θέλουμε.
Πώς σχετίζεται η διατροφή με τον καρκίνο;
Το κεφάλαιο “Καρκίνος και διατροφή” είναι πολύ σημαντικό, τόσο για την πρόληψη όσο και για την αντιμετώπιση ορισμένων τύπων καρκίνου. Όσον αφορά τη σχέση της με την πρόληψη της ασθένειας, ο παρακάτω πίνακας είναι ενδεικτικός:
| Μορφές καρκίνου |
Ποσοστό πρόληψης |
| Στόματος, φάρυγγα, λάρυγγα |
33%-50% |
| Οισοφάγου |
50%-75% |
| Πνεύμονα |
20%-30% |
| Στομάχου |
66%-75% |
| Παγκρέατος |
33%-50% |
| Εντέρου |
66%-75% |
| Ουροδόχου κύστης |
10%-20% |
Αναφέρθηκε, προηγουμένως, πως η διατροφή αποτελεί μία από τις πιθανές αιτίες καρκίνου. Ακόμα και αν η εμφάνισή του δεν οφείλεται αποκλειστικά στη συστηματικά κακή διατροφή, είναι δεδομένο ότι μπορεί να συμβάλει, και μάλιστα σε μεγάλο ποσοστό.
Η απομάκρυνση από τη Μεσογειακή διατροφή και η υιοθέτηση διατροφικών συνηθειών, που παραγκωνίζουν ή αποκλείουν τελείως όλες τις ωφέλιμες τροφές και δίνουν έμφαση σε επεξεργασμένα και με χαμηλή θρεπτική αξία τρόφιμα, είναι κάποια από τα ‘’σύγχρονα’’ διατροφικά χαρακτηριστικά. Ορισμένα τρόφιμα και θρεπτικά συστατικά, αλλά και συγκεκριμένες διατροφικές συνήθειες φαίνεται πως τείνουν να ασκούν μεγάλη επιρροή σε διάφορα είδη καρκίνου.
Σχέση διατροφής και διαφόρων μορφών καρκίνου
Η έρευνα έχει εστιάσει στη συσχέτιση της διατροφής με διάφορα είδη καρκίνου. Ας δούμε μερικά στοιχεία, που φαίνεται να ισχύουν, για ορισμένους από τους συνηθέστερους τύπους.
Παχέος εντέρου
- Ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνεται από την υπερκατανάλωση κρέατος.
- Τα λαχανικά επιδρούν προστατευτικά έναντι στην ασθένεια.
- Το φολικό οξύ έχει προστατευτική δράση, όποια και να είναι η πηγή προέλευσής του (χορταρικά ή συμπληρώματα διατροφής).
- Ο ρόλος των φυτικών ινών δεν είναι ξεκάθαρα προστατευτικός, όπως φαινόταν μέχρι τώρα, αλλά μελετάται.
Στομάχου
- Η δίαιτα, που ακολουθείται, πρέπει να είναι πλούσια σε πρωτεΐνες, αλλά όχι σε υδατάνθρακες ή γλυκά.
- Είναι καλό να γίνεται λήψη επιπλέον ποσοστών ασβεστίου, σιδήρου και βιταμίνης D.
- Συστήνονται τροφές που είναι πλούσιες σε φυτικές ίνες, αλλά όχι για κατανάλωση μεγάλων μερίδων.
- Οι έρευνες κάνουν λόγο για πολύ θετικά αποτελέσματα από την ένταξη του κουρκουμά στη διατροφή, αλλά και για την κατανάλωση σταφυλιών και κόκκινου κρασιού, αλλά και μήλων, κρεμμυδιών και μπρόκολων, λόγω συγκεκριμένων συστατικών που περιέχουν.
- Τα λευκά λαχανικά, όπως είναι το λάχανο, το κρεμμύδι και το κουνουπίδι, αλλά και η πατάτα φαίνεται να λειτουργούν υπέρ του οργανισμού.
- Συνολικά τα λαχανικά και τα φρούτα, λόγω της βιταμίνης C που περιέχουν, έχουν προστατευτική δράση.
- Ο κίνδυνος εμφάνισης αυξάνεται εξαιτίας της (υπερ)κατανάλωσης μπύρας και καθαρά αλκοολούχων ποτών, αλατιού και επεξεργασμένων τροφίμων.
Πνεύμονα
- Η κατανάλωση λαχανικών και χόρτων λειτουργεί προστατευτικά για τους καπνιστές.
- Η κατανάλωση βουτύρου, αλλαντικών και κόκκινου κρέατος ίσως συμβάλλει στην αύξηση του κινδύνου εμφάνισής του, εξαιτίας των ‘’κακών’’ κορεσμένων λιπαρών στα οποία είναι πλούσιες οι συγκεκριμένες τροφές.
- Τα φυτικά λάδια, οι ξηροί καρποί, η σόγια και άλλα τρόφιμα με πολυακόρεστα λιπαρά συστήνονται για τη διατροφή.
- Η έμφαση δίνεται σε θαλασσινά και οστρακοειδή λόγω του σεληνίου, που περιέχουν, αλλά και άλλων επιλογών πλούσιων σε αυτό (κοτόπουλο, αυγά, συκώτι και άλλα).
- Το λυκοπένιο που βρίσκεται στην τομάτα, το καρπούζι, το σπανάκι, το μπρόκολο και άλλες τροφές λειτουργεί, επίσης, θετικά για τους πνεύμονες.
Καρκίνος στο πάγκρεας
- Το “φυσικό αντιβιοτικό” όπως αποκαλείται το σκόρδο έχει ιδιαίτερα ευεργετικές ιδιότητες και ειδικά όταν συνδυάζεται με άλλες τροφές (κρεμμύδι για παράδειγμα) αυξάνει την ανοσία.
- Η αντιφλεγμονώδης δράση του κουρκουμά συμβάλλει στη μείωση του πόνου, ενώ ο σίδηρος που περιέχεται στο σπανάκι βοηθά στην πρόληψη των φλεγμονών. Το σπανάκι είναι, επίσης, πλούσιο σε βιταμίνες του συμπλέγματος B, που ωφελούν πολλαπλά το πάγκρεας.
- Η κατηγορία των σταυρανθών λαχανικών, στην οποία ανήκει το λάχανο και το κουνουπίδι, φαίνεται ευεργετική για την καλή λειτουργία του παγκρέατος.
Τα παραπάνω στοιχεία έχουν προκύψει από διάφορες έρευνες και μελέτες για τα συγκεκριμένα είδη καρκίνου. Οι οδηγίες, ωστόσο, για το πώς, σε τι ποσότητες και με ποια συχνότητα θα ήταν ωφέλιμο να καταναλωθούν δίνονται από τον θεράποντα γιατρό κάθε φορά και, επιπλέον, διαμορφώνονται βάσει κάθε ασθενή ξεχωριστά.
Πώς μπορεί να επιδράσουν συγκεκριμένες κατηγορίες τροφίμων στον οργανισμό;
Η θετική ή μη επίδραση ορισμένων κατηγοριών τροφίμων στον οργανισμό (είτε προληπτικά είτε ως μέρος της αντιμετώπισης του καρκίνου) αποτελεί ένα μεγάλο πεδίο έρευνας. Παράλληλα, ο τρόπος που κάτι μαγειρεύεται ή διάφορες συνήθειες που μπορεί να υιοθετούμε στην καθημερινότητά μας είναι, επίσης, αντικείμενα έρευνας.
Μερικά πεδία που απασχολούν τους επιστήμονες είναι τα εξής:
- Μαγειρεμένα VS. ωμά: Η μελέτη συνηγορεί υπέρ κάποιων μαγειρεμένων τροφών, με χαρακτηριστική την περίπτωση της ντομάτας. Η ντομάτα περιέχει την αντιοξειδωτική ουσία “λυκοπένιο”, η οποία όμως απελευθερώνεται μόνο όταν μαγειρεύεται.
- Φρούτα & λαχανικά: Τόσο τα φρούτα όσο και τα λαχανικά μπορούν να θωρακίσουν και να δυναμώσουν τον οργανισμό. Από τη μία είναι χαμηλά σε λιπαρά και από την άλλη είναι πλούσια σε μέταλλα και βιταμίνες. Επιπλέον, περιλαμβάνουν μεγάλες ποσότητες φυτικών ινών, ενώ τα φυσικά σύμπλοκα που περιέχονται, τα κάνουν ένα πολύ ισχυρό “όπλο” έναντι πολλών ασθενειών.
- Λαδερά, ζυμαρικά & όσπρια: Και οι τρεις αυτές κατηγορίες τροφίμων περιέχουν θρεπτικά συστατικά (πρωτεΐνες, βιταμίνες, μέταλλα, σύνθετους υδατάνθρακες και φυτικές ίνες), που είναι απαραίτητο να υπάρχουν στο καθημερινό διαιτολόγιο. Ένα ισορροπημένο πρόγραμμα διατροφής, που τα περιέχει όλα στις ιδανικές ποσότητες και κατάλληλα μαγειρεμένα, σίγουρα θα ενισχύσει τον οργανισμό.
- Ελαιόλαδο: Το ελαιόλαδο είναι από τα πιο “θαυματουργά” συστατικά και γι΄αυτό δεν πρέπει να λείπει από τη διατροφή μας. Η περιεκτικότητά του σε βιταμίνη Ε σε συνδυασμό με τα μονοακόρεστα λιπαρά, αλλά και το σκουαλένιο που φαίνεται να παρεμβαίνει στα ογκογονίδια, αρκούν για να καταλάβουμε τη μεγάλη του σημασία για την υγεία.
- Φυτικές ίνες: Αν και δεν επιβεβαιώνεται από όλες τις μελέτες η συνδρομή των φυτικών ινών στην προστασία από τον καρκίνο, η θετική επίδραση για τον οργανισμό τους δεν αμφισβητείται. Είναι καλό να καταναλώνονται, λοιπόν, σε ημερήσια βάση και τις συνιστώμενες ποσότητες.
- Κρέας: Διάφορα είδη κρεάτων ενοχοποιούνται για την αύξηση του κινδύνου εμφάνισης ορισμένων τύπων καρκίνου. Εκτός από το κόκκινο κρέας, τα παστά και καπνιστά κρέατα βρίσκονται στην κορυφή των “απαγορευμένων” για υπερκατανάλωση τροφών. Το σημαντικό είναι να υπάρχει μέτρο στην κατανάλωσή τους. Επιπλέον, στην περίπτωση των κρεάτων γενικά έχει ιδιαίτερη σημασία και ο τρόπος που θα μαγειρευτούν, με πιο υγιεινό να έχει αποδειχθεί το βράσιμο.
- Κορεσμένα λιπαρά: Μία διατροφή πλούσια σε κορεσμένα λιπαρά είναι σίγουρα επιβλαβής για την υγεία. Τα διάφορα επεξεργασμένα τρόφιμα, που είναι πλούσια σε τέτοια λιπαρά (μπέικον, βούτυρο, γλυκά και άλλα) είναι καλό να καταναλώνονται σε όσο το δυνατόν μικρότερες ποσότητες ή να αποφευχθούν τελείως.
- Αλκοόλ & κάπνισμα: Το γεγονός ότι η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ και το κάπνισμα, είτε μεμονωμένα είτε συνδυαστικά, αποτελούν από τους μεγαλύτερους κινδύνους εμφάνισης καρκίνου, είναι επιστημονικά επιβεβαιωμένο. Εξαίρεση στην κατηγορία των αλκοολούχων ποτών αποτελεί το κρασί, το οποίο σε ελεγχόμενη ποσότητα μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμο για τον οργανισμό.
Ο διαιτολόγος – διατροφολόγος και η ειδική ομάδα της Διατροφικής Αγωγής, σε συνεργασία πάντα με τον θεράποντα γιατρό, αναλαμβάνει τόσο τον σχεδιασμό ενός εξατομικευμένου προγράμματος διατροφής όσο και τη συνολική καθοδήγηση των καρκινοπαθών, σε όλη τη διάρκεια της θεραπείας αλλά και έπειτα από αυτή.
