Διαταραχές του πεπτικού συστήματος στην Ελλάδα

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Οι θρεπτικές ουσίες, που είναι απαραίτητες για τη ζωή (υδατάνθρακες, πρωτεΐνες, λίπη, νερό, βιταμίνες, ανόργανα συστατικά) εισέρχονται στον οργανισμό, υφίστανται την απαραίτητη κατεργασία και απορροφώνται από τον οργανισμό μέσω του πεπτικού συστήματος. Το πεπτικό σύστημα αποτελείται από το γαστρεντερικό σωλήνα και από τους προσαρτημένους σ’ αυτό αδένες, που είναι οι σιελογόνοι αδένες, το πάγκρεας και το ήπαρ. Ο γαστρεντερικός σωλήνας αρχίζει με τη στοματική κοιλότητα, συνεχίζεται με το φάρυγγα, τον οισοφάγο, το στομάχι, το λεπτό έντερο, το παχύ έντερο και καταλήγει στον πρωκτό, όπως φαίνεται στην Εικόνα.

Υπάρχουν πολλές παθήσεις που σχετίζονται με το πεπτικό σύστημα, οι κυριότερες από τις οποίες είναι:

  • Γαστροοισοφαγική παλινδρόμιση (Gastroesophageal reflux disease)
  • Πεπτικό έλκος (Peptic ulcer)
  • Γαστρίτιδα (Gastritis)
  • Γαστρεντερίτιδα (Gastroenteritis)
  • Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (Irritable Bowel Syndrome)
  • Φλεγμονώδεις παθήσεις του εντέρου (Inflammatory bowel disease)
    • Ελκώδης κολίτιδα
    • Νόσος του Crohn
  • Αιμορροΐδες (Hemorrhoids)

ΓΑΣΤΡΟΟΙΣΟΦΑΓΙΚΗ ΠΑΛΙΝΔΡΟΜΙΣΗ (ΓΟΠ)

Ο οισοφάγος είναι ένας μυϊκός σωλήνας, που ενώνει το στόμα με το στομάχι. Οι μύες του οισοφά­γου, με τις περισταλτικές κινήσεις, προωθούν τα υγρά και τις στερεές τροφές από το στόμα προς το στομάχι, χωρίς να επιτρέπουν την αντίστροφη κίνηση. Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση είναι μια παθολογική κατάσταση κατά την οποία τα όξινα γα­στρικά υγρά προχωρούν από το στομάχι προς τον οισοφάγο. Τα όξινα αυτά γαστρικά υγρά προκαλούν βλάβες στο βλεννογόνο του οισοφάγου. Η πιο συχνή από αυτές είναι η φλεγμονή του οισοφάγου, η οποία ονομάζεται οισοφαγίτιδα. Χαρακτηρίζεται ως νόσος όταν γίνεται η αιτία βλαβών στον οισοφάγο ή επηρεάζει την ποιότητα ζωής, με δύο ή περισσότερα επεισόδια οπισθοστερνικού καύσου εβδομαδιαίως.

Τα κύρια συμπτώματα της γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης και της οισοφαγίτιδας είναι: το οπισθοστερνικό κάψιμο (καούρες), οι όξινες ερυγές  (ξινίλες) και ο πόνος κατά την κατάποση. Άλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν πόνο στο θώρακα, βραχνάδα και ναυτία. (Sgouros S., 2006)

Τα συμπτώματα της ΓΟΠ εμφανίζει το 38% του πληθυσμού στην Ελλάδα (Karamanolis, 2009).

ΠΕΠΤΙΚΟ ΕΛΚΟΣ

Το δωδεκαδάκτυλο είναι η συνέχεια του στομάχου και αποτελεί το πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου. Βλεννογόνος είναι η εσωτερική επικάλυψη του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου, αλλά και όλων των κοίλων σπλάγχνων του σώματος. Πεπτικό έλκος είναι η διάβρωση του βλεννογόνου του στομάχου ή του δωδεκαδακτύλου. Η διάβρωση αυτή έχει ορισμένο βάθος και φτάνει ως τη βλεννογόνιο μυϊκή στιβάδα. Ο κυριότερες αιτίες που προκαλούν πεπτικό έλκος είναι:

  • Το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Helicobacter Pylori). Συσχετίζεται κυρίως με το έλκος του δωδεκαδακτύλου. Το μικρόβιο αυτό αποικεί στο στομάχι, κάτω από τις πτυχές του βλεννογόνου και καταφέρνει να επιβιώνει στο εξαιρετικά όξινο περιβάλλον του χάρη στις ιδιαίτερες βιοσυνθετικές ικανότητές του. Η προσκόλληση του μικροοργανισμού στο βλεννογόνο του στομάχου και του δωδεκαδακτύλου, σε συνδυασμό με τα τοξικά προϊόντα που παράγει, προκαλούν το έλκος. Ο ένας στους 6 ασθενείς που θα μολυνθούν με το ελικοβακτηρίδιο θα αναπτύξει έλκος του δωδεκαδακτύλου. Ο ρόλος του στο έλκος του στομάχου είναι λιγότερο σαφής.
  • Τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα (Μ.Σ.Α.Φ.) που χρησιμοποιούνται συχνά σε επώδυνες καταστάσεις αρθρώσεων και οστών. Η ασπιρίνη είναι το πιο επικύνδυνο φάρμακο αυτής της κατηγορίας.
  • Το Σύνδρομο Zollinger-Ellison, μια σπάνια ασθένεια που κάνει το σώμα να παράγει υπερβολικές ποσότητες στομαχικών οξέων.

Τα κύρια συμπτώματα είναι του πεπτικού έλκους είναι κοιλιακός πόνος, έμετος ή ναυτία, απώλεια της όρεξης και απώλεια βάρους.

Από πεπτικό έλκος υποφέρει σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού στην Ελλάδα (έως και 10%). Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, μετά την ανακάλυψη του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού και τη συσχέτισή του με το πεπτικό έλκος έχουν σημειωθεί επαναστατικές μέθοδοι αντιμετώπισης της νόσου αυτής (Poshmaal Dhar, 2016).

ΓΑΣΤΡΙΤΙΔΑ

Η γαστρίτιδα είναι φλεγμονή του βλεννογόνου του στομάχου. Όταν εμφανίζεται ξαφνικά πρόκειται για οξεία γαστρίτιδα, ενώ όταν αναπτύσσεται σταδιακά λέγεται χρόνια γαστρίτιδα. Οξεία ή διαβρωτική γαστρίτιδα είναι η περίπτωση της διάβρωσης του γαστρικού βλεννογόνου, που προκαλείται από βλάβη στον αμυντικό μηχανισμό του βλεννογόνου, λόγω δυσλειτουργίας του ενζύμου, το οποίο ευθύνεται για τη βιοσύνθεση των εικοσανοειδών στο στομάχι, αυξάνοντας την πιθανότητα των πεπτικών ελκών. Επίσης, τα μη στεροειδή αντιφλεγμονώδη φάρμακα, όπως η ασπιρίνη, ενδεχομένως να μειώσουν μια ουσία που προστατεύει το στομάχι, την προσταγλανδίνη, προκαλώντας γαστρίτιδα. Στην περίπτωση που ο οισοφαγικός σφιγκτήρας δε λειτουργεί σωστά, κάποια οξέα του στομάχου μπορεί να ξεφύγουν μέχρι τον οισοφάγο. Αυτό προκαλεί πολύ οδυνηρή καούρα, καθώς στην ουσία τα τοιχώματα του οισοφάγου έχουν διαβρωθεί από το οξύ. Πρόκειται για την χρόνια γαστρίτιδα, η οποία αναφέρεται σε ένα ευρύ φάσμα προβλημάτων των γαστρικών ιστών και συνήθως αφορά στο αποτέλεσμα της λοίμωξης από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού (Η. pylori).

Τα συμπτώματα της γαστρίτιδας είναι φούσκωμα στην περιοχή της κοιλιάς, ναυτία, κοιλιακό άλγος, έμετος, δυσπεψία, λόξυγκας, και ανορεξία (Poshmaal Dhar, 2016).

ΓΑΣΤΡΕΝΤΕΡΙΤΙΔΑ

Η γαστρεντερίτιδα είναι μια κοινή λοίμωξη του εντέρου. Η πιο συνηθισμένη αιτία της γαστρεντερίτιδας είναι ένας ιός, ο οποίος τείνει να εξαπλώνεται πολύ εύκολα. Πιο σπάνια αιτία της γαστρεντερίτιδας είναι τα βακτήρια και η τροφική δηλητηρίαση.

Η γαστρεντερίτιδα συχνά περνά χωρίς θεραπεία. Η ιογενής γαστρεντερίτιδα είναι μια εντερική λοίμωξη που οφείλεται στους ναροϊούς, τους ροταϊούς και τους αδενοϊούς. Οι νοροϊοί αποτελούν το πλέον συχνό αίτιο οξείας γαστρεντερίτιδας στις ανεπτυγμένες χώρες και οι ροταϊοί σε παιδιά ηλικίας μικρότερης από 5 χρονών.

Τα κύρια συμπτώματα της ιογενούς γαστρεντερίτιδας είναι οι διάρροιες (συνήθως υδαρείς) και οι έμετοι. Οι ασθενείς μπορεί επίσης να παρουσιάσουν ναυτία, πόνο και κράμπες στην κοιλιά, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, κόπωση, ρίγη και σπανιότερα

πυρετό. Ο πυρετός είναι κατά κανόνα χαμηλός. Στην πλειονότητα των ατόμων τα συμπτώματα είναι ήπια και υποχωρούν χωρίς να απαιτείται η επίσκεψη στο γιατρό. Ιδιαίτερη παρακολούθηση χρειάζονται τα βρέφη, τα μικρά παιδιά και οι ηλικιωμένοι, καθώς σε αυτές τις ομάδες εντείνεται ο κίνδυνος της αφυδάτωσης.

Στον ανεπτυγμένο κόσμο κατά μέσο όρο εμφανίζονται 1 έως 3 επεισόδια ανά άτομο κατ’ έτος, ενώ στις αναπτυσσόμενες χώρες ο αριθμός αυτός μπορεί να κυμαίνεται από 1 έως 18 επεισόδια.

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΕΥΕΡΕΘΙΣΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ

Το Σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου ή Σπαστική κολίτιδα είναι μια λειτουργική διαταραχή του εντέρου που χαρακτηρίζεται από χρόνιο κοιλιακό άλγος, κοιλιακή δυσφορία, κοιλιακή διάταση (φούσκωμα) και αλλαγές στις συνήθειες του εντέρου ή της μορφής των κοπράνων απουσία κάποιας οργανικής νόσου. Άλλα συμπτώματα είναι ναυτία, επιγάστριο άλγος, μεταγευματική πληρότητα/κορεσμός, και καούρα. Η διάγνωση του τίθεται εξ αποκλεισμού άλλων οργανικών παθήσεων. Η θεραπευτική αντιμετώπιση στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων και περιλαμβάνει αλλαγές στο διαιτολόγιο του ασθενούς, φαρμακευτική αγωγή και ψυχολογική υποστήριξη (G. E. Boeckxstaens, 2016).

Σύμφωνα με τους Παπαθεοδωρίδη και Καραμανώλη, το 21% περίπου του πληθυσμού υποφέρει από το Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου. Από αυτούς το 60% είναι ηλικίας άνω των 45 ετών, ενώ το 31% είναι άντρες και το 69% γυναίκες. Καμία επίδραση δεν φαίνεται να έχει στη νόσο αυτή η παχυσαρκία, το αλκοόλ ή το κάπνισμα (Karamanolis, 2009).

ΝΟΣΟΣ CROWN

H νόσος Crohn (ΝΚ) είναι μια δια βίου πάθηση η οποία προκύπτει από την αλληλεπίδραση μεταξύ γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων και, παρατηρείται κυρίως στις ανεπτυγμένες χώρες του κόσμου. Η ακριβής αιτιολογία της είναι άγνωστη και επομένως, μια αιτιολογική θεραπεία δεν είναι ακόμη διαθέσιμη. Εντός της Ευρώπης υπάρχει ένα διακριτό βόρειο-νότιο πρότυπο αλλά η επίπτωση φαίνεται να αυξάνεται στις νότιες χώρες στα πρόσφατα χρόνια.

Πολλοί ασθενείς ζουν μια πολύ ενοχλητική από συμπτώματα ζωή, παρά τη φαρ-μακευτική θεραπεία, με την ελπίδα πως η αιτιολογία της πάθησης θα αποκαλυφθεί σύντομα και θα αναδυθούν οριστικές θεραπείες. Καθώς είναι ακόμη αβέβαιο

αν η ακριβής παθογένεση της νόσου Crohn θα μπορέσει να αποκαλυφθεί σε σύντομη χρονική στιγμή, οι κλινικοί ιατροί θα πρέπει να συμβουλεύουν τους ασθενείς τους στη βάση της επί του παρόντος διαθέσιμης πληροφορίας παρά να τους μιλούν για το άγνωστο μέλλον. Παρά την πολυπλοκότητα και τη μεγάλη διάθεση τυχαιοποιημένων μελετών, θα υπάρχουν πάντοτε πολλές ερωτήσεις οι οποίες θα μπορούν να απαντηθούν μόνο με κριτική σκέψη και προσωπική άποψη. Αυτό οδηγεί

σε διαφορές στην καθημερινή πρακτική μεταξύ των θεραπόντων, που μπορεί να εξομαλυνθούν σημαντικά αν λάβει κανείς υπόψη του τη διαφορετική έμφαση που δίνεται στη νόσο μεταξύ διαφορετικών χωρών.

Τα συμπτώματα της νόσου Crohn είναι ετερογενή αλλά συνήθως συμπεριλαμβάνουν διάρροια για περισσότερο από 6 εβδομάδες, κοιλιακό άλγος και/ή απώλεια βάρους. Αυτά τα συμπτώματα θα πρέπει να οδηγήσουν σε υποψία για νόσο Crohn,ειδικά σε ασθενείς νεαρής ηλικίας. Τα συστηματικά συμπτώματα όπως η κακοδιαθεσία, η ανορεξία ή ο πυρετός είναι συχνά .

Η χρόνια διάρροια είναι το πιο συχνό σύμπτωμα εμφάνισης και ορίζεται ως μια μείωση της συμπαγούς συστασης των κοπράνων για περισσότερο από 6 εβδομάδες και η οποία είναι επαρκής για διαφοροδιαγνώσει τη νόσο Crohn από την εικόνα της αυτοπεριοριζόμενης λοιμώδους διάρροιας. Πιο οξείες εμφανίσεις μπορεί να επισυμβούν σε νόσο Crohn που προσβάλλει τον τελικό ειλεό και μπορεί να εκληφθούν, κατά λάθος, ως οξεία σκωληκοειδίτιδα. Χρόνια μη ειδικά συμπτώματα και διαταραχή της ανάπτυξης στα παιδιά θα πρέπει επίσης να θεωρούνται ως ύποπτα σημεία με στόχο την αποφυγή της καθυστερημένης διάγνωσης.

Το κοιλιακό άλγος και η απώλεια βάρους παρατηρούνται αντίστοιχα σε περίπου 70% και 60% των ασθενών πριν τη διάγνωση. Αν και το ευερέθιστο έντερο είναι πιο συχνό σε σύγκριση με τη νόσο Crohn, τα σχετιζόμενα συστηματικά συμπτώματα, το αίμα στα κόπρανα και η απώλεια βάρους θα πρέπει πάντοτε να οδηγούν σε περαιτέρω διερευνήσεις. Το αίμα και/ή η βλέννη στα κόπρανα μπορεί να παρατηρηθεί σε μέχρι και 40% των ασθενών με Crohn κολίτιδα, αλλά είναι λιγότερο συχνά σε σχέση με την ελκώδη κολίτιδα.Οι ασθενείς μπορεί να παρουσιαστούν με εξωεντερικές εκδηλώσεις της νόσου Crohn πριν την εγκατάσταση των γαστρεντερικών συμπτωμάτων. Οι διαταραχές στο μυοσκελετικό σύστημα είναι οι πιο συχνά παρατηρούμενες εξωεντερικές εκδηλώσεις στην Ιδιοπαθή Φλεγμονώδη Νόσο του Εντέρου και συμπεριλαμβάνουν κεντρικές και περιφερικές αρθρώσεις.

Οι εξωεντερικές εκδηλώσεις είναι πιο συχνές όταν η νόσος Crohn προσβάλλει το παχύ έντερο. Τα περιπρωκτικά συρίγγια παρουσιάζονται στο 10% των ασθενών κατά το χρόνο της διάγνωσης,αλλά μπορεί και να αποτελούν το πρωταρχικό σύμπτωμα. (Ευρωπαική Ομοφωνία Βασισμένη σε Αποσείξεις για τη διαγνωση και την Αντιμετώπιση της νόσου CROHN, 2012)

Όσο αναφορά τα δεδομένα της ασθένειας μια αναδρόμική έρευνα- μελέτη από το 1982 έως το 1997 , η νόσος crown εμφανίζεται σπάνια στη Βόρρεια Ελλάδα. (EV, 2003)

ΦΛΕΓΜΟΝΩΔΕΙΣ ΠΑΘΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΟΥ

ΑΙΜΟΡΡΟΪΔΕΣ

Η αιμορροϊδοπάθεια, είναι η πάθηση του αιμορροϊδικού ιστού, ο οποίος είναι μέρος της ανατομίας του κατώτερου ορθού και του πρωκτικού σωλήνα. Υπάρχουν δύο αιμορροϊδικά πλέγματα, το έσω και το έξω. Οι εσωτερικές αιμορροΐδες είναι αποτελούνται από αγγειακό και συνδετικό ιστό και ξεκινούν πάνω από την οδοντωτή γραμμή και καλύπτονται από βλεννογόνο. Οι εξωτερικές αιμορροΐδες προβάλλουν κάτω από την οδοντωτή γραμμή και καλύπτονται από δέρμα. Η πάθηση χαρακτηρίζεται από διαταραχή στη ροή του αίματος, και συγκεκριμένα στη φλεβική ανεπάρκεια των αιμορροϊδικών φλεβών, με αποτέλεσμα τη διόγκωση των αγγειακών πλεγμάτων, η οποία, όταν μονιμοποιείται, γίνεται παθολογική (Hollingshead J R F, 2016).

Η πρόκληση των αιμορροΐδων μπορεί να είναι αποτέλεσμα: α) κληρονομικής προδιάθεσης, η οποία θεωρείται βασικός παράγοντας στην εμφάνισή τους, β) χρόνιας δυσκοιλιότητας ή και άλλων παραγόντων που αυξάνουν την ενδοκοιλιακή πίεση (βαριά χειρωνακτική εργασία, υπερτροφία του προστάτη, εγκυμοσύνη, χρόνιος βήχας, ορθοστασία, αφυδάτωση κ.ά.), γ) ελλείψεως ή βλάβης των φλεβικών βαλβίδων στα κύρια φλεβικά στελέχη των αιμορροϊδικών πλεγμάτων, δ) χρόνιας ασκήσεως πιέσεως στο σύστημα της κάτω κοίλης φλέβας από ενδοπυελικούς όγκους, ή/και ε) πυλαίας υπέρτασης.

Η αιμορροϊδοπάθεια επηρεάζει πάνω από το 50% του πληθυσμού στην Ελλάδα, ωστόσο, το ποσοστό εκτιμάται ότι είναι στην πραγματικότητα ακόμη μεγαλύτερο καθώς πολλοί πάσχοντες δεν επισκέπτονται γιατρό. Πολλοί επιστήμονες πιστεύουν ότι όλοι έχουν αιμορροϊδοπάθεια αλλά μόνο το 50% εμφανίζει την συμπτωματολογία. Η ασθένεια πλήττει εξίσου και τα δύο φύλα, ενώ εμφανίζεται συχνότερα στις ηλικίες άνω των 45 ετών.

Bibliography

EV, T. (2003). Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/12747628

  1. E. Boeckxstaens, M. M. (2016, Νοέμβριος 11). Neuroimmune factors in functional gastrointestinal disorders: A focus on irritable bowel syndrome. Neurogastroenterology & Motility, pp. 1-10.

Hollingshead J R F, P. R. (2016, Δεκέμβριος 29). Haemorrhoids: modern diagnosis and treatment. Postgraduate Medical Journal, pp. 4-8.

Karamanolis, G. V. (2009, Ιούλιος 08). Prevalence and Impact of Upper and Lower Gastrointestinal Symptoms in the Greek Urban General Population. Scandinavian Journal of Gastroenterology, pp. 412-421.

Poshmaal Dhar, G. Z. (2016, Ιουλίου 28). How host regulation of Helicobacter pylori-induced gastritis protects against peptic ulcer disease and gastric cancer. American Journal of Physiology Gastrointensinal Liver Physiology, pp. 514-520.

Sgouros S., B. C. (2006, Αύγουστος 29). Endoscopic Therapy for Gastroesophageal Reflux Disease: A Systematic Review. Digestion, pp. 1-14.

Ευρωπαική Ομοφωνία Βασισμένη σε Αποσείξεις για τη διαγνωση και την Αντιμετώπιση της νόσου CROHN. (2012).