ΑΣ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ
Ως παχυσαρκία συνήθως ορίζεται η κατάσταση στην οποία υπάρχει μη φυσιολογική ή υπερβολική συσσώρευση λίπους στο λιπωδη ιστό, σε σημείο τέτοιο, ώστε να αποτελεί κίνδυνο για την υγεία. Υπεύθυνη διαταραχή είναι το ανεπιθύμητο θετικό ενεργειακό ισοζύγιο και η αύξηση του βάρους. Ωστόσο, τα παχύσαρκα άτομα διαφέρουν όχι μόνο στο ποσό του υπερβάλλοντος λίπους που αποθηκεύουν, αλλά και στην τοπική κατανομή του στο σώμα τους. Η κατανομή του λίπους, απόρροια της αύξησης του βάρους, καθορίζει τους κινδύνους που σχετίζονται με την παχυσαρκία, καθώς και το είδος των διαταραχών που Θα προκληθούν. Πράγματι, η περίσσεια ενδοκοιλιακού λίπους είναι εξίσου επιβαρυντικός παράγοντας κινδύνου όπως η περίσσεια του λίπους σώματος. Για το λόγο αυτό είναι χρήσιµη η διάκριση μεταξύ των ατόμων που βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο λόγω «εναπόθεσης κοιλιακού λίπου» ή «ανδροειδούς παχυσαρκίας», όπως συνήθως αναφέρεται, και εκείνων με τη λιγότερο επικίνδυνη «γυναικοειδή» κατανομή λίπους, όπου το λίπος κατανέμεται πιο ομοιόμορφα και περιφερικά σε όλο το σώμα.
Η κατάταξη της παχυσαρκίας κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι ακόμα πιο πολύπλοκη, λόγω του γεγονότος ότι το ύψος ακόμα αυξάνεται, ενώ η σύνθεση του σώματος συνεχώς μεταβάλλεται. Επιπλέον, υπάρχουν σημαντικές φυλετικές και γεωγραφικές διαφορές στην ηλικία έναρξης της εφηβείας, καθώς και στα ποσοστά διαφορετικής εναπόθεσης λίπους µεταξύ των ατόμων.
Υπάρχουν πρόσφατα στοιχεία, τα οποία υποστηρίζουν ότι ο επιπολασμός του υπερβάλλοντος βάρους και της παχυσαρκίας αυξάνεται σε όλο τον κόσμο με επικίνδυνους ρυθμούς, αφορά δε τόσο τις αναπτυγμένες όσο και τις αναπτυσσόμενες χώρες. Το πρόβλημα φαίνεται να αυξάνεται ραγδαία και στα παιδιά, όπως στους ενήλικες.
Οι συνέπειες της παχυσαρκίας στην υγεία είναι πάρα πολλές και ποικίλες, κυμαινόμενες από αυξημένο κίνδυνο πρόωρου θανάτου έως αρκετές μη θανατηφόρες αλλά σοβαρές καταστάσεις, που έχουν αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα ζωής. Η παχυσαρκία είναι επίσης ένας από τους κυριότερους παράγοντες κινδύνου για μη μεταδοτικά νοσήματα, ενώ σε πολλές βιομηχανικές χώρες συνδέεται με πολλά ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Η κοιλιακή παχυσαρκία προκαλεί ιδιαίτερη ανησυχία, καθώς σχετίζεται με μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία, σε σχέση με μια πιο περιφερική κατανομή του λίπους.
Οι μη θανατηφόρες αλλά επιβαρυντικές για την υγεία καταστάσεις που σχετίζονται με την παχυσαρκία περιλαμβάνουν αναπνευστικές δυσχέρειες, χρόνια μυοσκελετικά προβλήματα, δερματολογικά προβλήματα και προβλήματα γονιμότητας. Τα πλέον απειλητικά για τη ζωή χρόνια προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία είναι τα καρδιαγγειακά προβλήματα, συμπεριλαμβανομένων της υπέρτασης, των εγκεφαλικών επεισοδίων και της στεφανιαίας νόσου, καταστάσεις που συνδέονται με αντίσταση στην ινσουλίνη, π.χ μη ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης, ορισμένα είδη καρκίνου, ειδικά τους ορμονοεξαρτώμενους και τον καρκίνο του παχέος εντέρου, και παθήσεις της ουροδόχου κύστης.
Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι η κοιλιακή παχυσαρκία αποτελεί σημαντικό παράγοντα ανάπτυξης αντίστασης στην ινσουλίνη, καθώς και του μεταβολικού συνδρόμου (υπερινσουλιναιμία, δυσλιπιδαιµια, δυσανοχή στη γλυκόζη, υπέρταση) που συνδέει την παχυσαρκία µε τη στεφανιαια νόσο.
Σχετικός κίνδυνος για προβλήματα υγείας που σχετίζονται με την παχυσαρκία
Ιδιαίτερα αυξημένος κίνδυνος | Μετρια αυξημένος κινδυνος | Ελαφρά αυξημένος κίνδυνος |
Διαβήτης τύπου 2 | Στεφανιαία νόσος | Καρκίνος (μαστού σε μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες, ενδομητρίου, παχέος εντέρου) |
Νόσος της χοληδόχου κύστης | Υπέρταση | Διαταραχές των αναπαραγωγικών ορμονών |
Δυσλιπιδαιμία | Οστεοαρθρίτιδα | Πολυκυστικές ωοθήκες |
Αντίσταση στην ινσουλίνη | Υπερουριχαιμία και ουρική αρθρίτιδα | Προβλήματα γονιμότητας |
Αναπνευστική δυσχέρεια | Χαμηλή οσφυαλγία | |
Άπνοια κατα τον ύπνο | Εμβρυικές ανωμαλίες σχετιζόμενες με τη μητρική παχυσαρκία | |
Αυξημένος κίνδυνος επιπλοκών της αναισθησίας |
Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας περιλαμβάνει τις ακόλουθες τέσσερις πολύ σημαντικές στρατηγικές:
- Πρόληψη της αύξησης του βάρους
- Προσπάθεια διατήρησης του βάρους
- Αντιμετώπιση των σχετιζόμενων με την παχυσαρκία παθολογικών καταστάσεων
- Προσπάθεια για απώλεια βάρους
Μια µεγάλη ποικιλία μεθόδων αντιμετώπισης της παχυσαρκίας είναι διαθέσιμες, συμπεριλαµβανομένων της διαιτητικής αγωγής, της τροποποίησης της συμπεριφοράς, της σωματικής δραστηριότητας και της φαρμακολογικής αντιμετώπισης. Εντούτοις, υπάρχει ανάγκη ελέγχου της προβολής διαφόρων επικίνδυνων και σκόπιμα παραπλανητικών προσεγγίσεων για τον έλεγχο του βάρους και το αδυνάτισµα, όπως είναι τα ειδικά βοηθήματα αδυνατίσματος, οι συσκευές, οι «µαγικές θεραπείες», καθώς και ορισμένα φάρμακα και θεραπειες, τα οποία συχνά προσφέρονται από κέντρα αδυνατίσματος χωρις αδεια λειτουργίας.
Ανεξάρτητα από τον τύπο της στρατηγικής παρέμβασης που χρησιμοποιείται για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, δύο κύριες παρεμβάσεις είναι οι πιο σημαντικές α) η βελτίωση της ποιότητας της διατροφής β) η αυξηση της σωματικής δραστηριότητας.
Βελτίωση της ποιότητας της διατροφής
Οι παρεµβάσεις που στοχεύουν στη βελτίωση της ποιότητας της διατροφής θα πρέπει να λάβουν υπόψη τα κάτωθι σημαντικά ζητήματα σχετικά με την ενεργειακή συγκέντρωση της τροφής και τις αναλογίες θρεπτικών συστατικών/ενέργειας:
- Ένα πολύ βασικό ζήτημα, που σχετίζεται με τη σίτιση των βρεφών και των μικρών παιδιών, είναι να εξασφαλιστεί η πρόσληψη αρκετής ποσότητας ενέργειας. Η ενεργειακή συγκέντρωση των παραδοσιακών φαγητών εµπλουτίζεται συνήθως µε την προσθήκη φυτικών ελαίων (µε προσοχή ώστε να μη διαταραχθεί η αναλογία πρωτεΐνης/ενέργειας) και τα παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών θα πρέπει να αποκλείονται από οποιαδήποτε παρέμβαση, η οποία σχεδιάζεται για την ελάττωση, σε εθνικό επίπεδο, της πρόσληψης λίπους στις βιομηχανικές χώρες.
- Είναι επίσης πολύ σημαντικό να επιβεβαιωθεί ότι η αναλογία θρεπτικών συστατικών/ενέργειας της δίαιτας είναι η κατάλληλη, ειδικά σε παιδιά που µπορεί να βρίσκονται σε κίνδυνο έλλειψης ιχνοστοιχείων. Χαµηλή αναλογία θρεπτικών συστατικών/ενέργειας µπορεί να οποτελέσει σοβαρό πρόβληµα. όταν το ενεργειακό περιεχόμενο της δίαιτας ενισχύεται με την προσθήκη λίπους και κατεργασμένων υδατανθράκων.
- ‘Ενα σοβαρό πρόβληµα είναι η υπερκατανάλωση ενεργειακά πλούσιων τροφών µε πολλά λιπαρά και κατεργασμένα προϊόντα και πτωχών σε φυτικές ίνες, που ευνοούν και προάγουν την υπερκατανάλωσή τους και την αύξηση του βάρους, ειδικά όταν καταναλώνονται από σχετικά μη δραστήρια άτομα.
Χρειάζεται λοιπόν προσοχή όταν εξετάζονται η ενεργειακή συγκεντρωση και η αναλογία θρεπτικών συστατικών/ενέργειας. Θα πρέπει να ληφθούν υπόψη η ηλικία της ομάδας προς την οποία απευθύνοπαι οι στρατηγικές, αλλά και τα συστατικά της διατροφής που είναι διαθέσιμα σε αυτήν. Όταν η διατροφή βασίζεται κυρίως σε ακατέργαστα εγχώρια τοπικά φαγητά και περιέχει κατάλληλες ποσότητες δηµητριακών. οσπρίων, λαχανικών και οικονοµικά προσιτά ζωικών πρωτεϊνών, υπάρχει µικρότερη πιθανότητα να µην είναι σωστή η ενεργειακή συγκέντρωση αλλά και η αναλογία θρεπτικών συστατικών/ενέργειας. Είναι ακόμα πολύ δύσκολη η αναγνώριση των ιδανικών επιπέδων ενεργειακής συγκέντρωσης και αναλογίας θρεπτικών συστατικών/ενέργειας για τα μικρά παιδιά, αλλά και για τα μεγαλύτερα παιδιά και τους ενήλικες.
Αύξηση της σωματικής δραστηριότητας
Παρεμβάσεις, οι οποίες στοχεύουν στην αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, αποτελούν σημαντικό μέσο πρόληψης μελλοντικών αυξήσεων του βάρους. Τέτοιου είδους παρεμβάσεις θα πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τα εξής:
- Η αύξηση της σωματικής δραστηριότητας έχει πολλά οφέλη για την υγεία, πέρα από την πρόληψη της περαιτέρω αύξησης του μέσου ΒΜΙ, όπως για παράδειγμα την ελάττωση του κινδύνου για μη ινσουλινωεξαρώμενο διαβητη, καρδιαγγειακών παθήσεων και ορισμένων µορφών καρκίνου.
- Μακροχρόνιες αλλαγές στη σωματική δραστηριότητα είναι πιθανότερο να επιτευχθούν μέσω περιβαλλοντικών αλλαγών, οι οποίες αυξάνουν ή διατηρούν την περιστασιακή καθημερινή δραστηριότητα και τις χαμηλής έντασης ασκήσεις κατά τον ελεύθερο χρόνο, παρά μέσα από την ενθάρρυνση της έντονης γυμναστικής κατά αραιά χρονικά διαστήματα. Η έμφαση πρέπει να δοθεί στην προαγωγή σχετικά χαμηλής έντασης και μεγάλης διάρκειας φυσικής δραστηριότητας, η οποία μπορεί να ενσωματωθεί στην καθημερινή ζωή με ένα βολικό τρόπο. Συνηθισμένα παραδείγματα τέτοιου τύπου σωματικής δραστηριότητας αποτελούν ο περίπατος με το σκύλο, η κηπουρική, ο χορός, η ποδηλασία, οι δουλειές του σπιτιού και η κολύμβηση. Η προτίμηση της βάδισης από τη μεταφορά με αυτοκίνητο και η επιλογή της εκτέλεσης κάποιων εργασιών από την όρθια και όχι από την καθιστική θέση βοηθούν στην αύξηση της καθημερινής δραστηριότητας.
- Η γυμναστική θα πρέπει να ενθαρρύνεται, χωρίς όμως να απαιτεί δαπανηρό εξοπλισμό ή υπερβολική σωµατική προσπάθεια σε συνδυασμό με διάφορες βαρετές επαναλήψεις.
- Η δραστηριότητα θα πρέπει να είναι ευχάριστη, έτσι ώστε να ενθαρρύνεται η τακτική συμμετοχή και να αποθαρρύνεται η καθιστική συμπεριφορά.
- Υπαρχουν ορισμένες ενδείξεις ότι τα σωματικά δραστήρια παιδια παραµένουν δραστήρια και κατά την ενήλικη ζωή τους. Γι’ αυτό, είναι ιδιαίτερα σηµαντικό να ενθαρρύνονται τα νεαρά άτοµα να συμμετέχουν σε διάφορες γενικές φυσικές δραστηριότητες.
ΠΗΓΗ: ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ, Ν.Λ ΚΑΤΣΙΛΑΜΠΡΟΣ – Κ. ΤΣΙΓΚΟΣ
Leave a Reply
Want to join the discussion?Feel free to contribute!